Temat:
PCOS – od diagnozy, przez leczenie, po codzienne wskazówki
Jak rozpoznać PCOS? Najczęstsze objawy
PCOS może objawiać się na różne sposoby i z różnym nasileniem. Najczęstsze symptomy, na które powinnaś zwrócić uwagę to:
- Nieregularne miesiączki – krwawienia występujące rzadziej niż co 35 dni lub częściej niż co 21 dni
- Objawy zwiększonego poziomu męskich hormonów:
- Trądzik, szczególnie torbielowaty i trudny do leczenia
- Nadmierne owłosienie na twarzy, klatce piersiowej, brzuchu czy plecach (hirsutyzm)
- Łysienie typu męskiego
- Zmiany libido
- Trudności z zajściem w ciążę związane z zaburzeniami owulacji
- Tendencja do nadwagi lub otyłości – występuje u ponad 50% kobiet z PCOS
- Insulinooporność i związane z nią zaburzenia metaboliczne
Każda kobieta z PCOS może mieć inny „zestaw” objawów i różne ich nasilenie. Lekarze wyróżniają kilka podtypów PCOS, np. rozrodczy, androgenny czy metaboliczny – w zależności od dominujących problemów.
Skąd bierze się PCOS?
Dokładna przyczyna PCOS nie jest do końca poznana, ale wiemy, że wpływ mają:
- Czynniki genetyczne – PCOS jest dziedziczone wielogenowo i może występować rodzinnie
- Zaburzenia hormonalne – szczególnie podwyższony poziom męskich hormonów (androgenów)
- Insulinooporność – gdy komórki organizmu nie reagują prawidłowo na insulinę, co prowadzi do wyższego poziomu insuliny we krwi, a ta z kolei stymuluje produkcję androgenów
Warto wiedzieć, że PCOS zazwyczaj zaczyna się już w okresie dojrzewania, choć diagnoza często stawiana jest dopiero w późniejszym wieku.
Jak diagnozuje się PCOS?
U dorosłych kobiet rozpoznanie PCOS wymaga spełnienia 2 z 3 kryteriów Rotterdamskich:
- Zaburzenia owulacji (nieregularne miesiączki)
- Objawy podwyższonego poziomu męskich hormonów – kliniczne (np. nadmierne owłosienie) i/lub potwierdzone w badaniach krwi
- Policystyczna budowa jajników widoczna w USG (lub podwyższony poziom hormonu AMH)
Ważne! U nastolatek diagnoza wygląda nieco inaczej. Nie stosuje się kryterium USG, ponieważ wielopęcherzykowa budowa jajników może być naturalnym zjawiskiem w okresie dojrzewania.
Aby postawić diagnozę, lekarz (ginekolog lub endokrynolog) zazwyczaj:
- Przeprowadzi szczegółowy wywiad
- Zleci badania hormonalne (najlepiej w 3-5 dniu cyklu, minimum 3 miesiące po odstawieniu antykoncepcji)
- Skieruje na USG narządu rodnego
- Wykluczy inne schorzenia o podobnych objawach
Jak leczyć PCOS?
Dobra wiadomość jest taka, że PCOS można skutecznie kontrolować! Leczenie jest zawsze dobierane indywidualnie, w zależności od objawów, które najbardziej dokuczają i planów dotyczących macierzyństwa.
1. Zmiana stylu życia – podstawa terapii!
Regularna aktywność fizyczna i zdrowa dieta to absolutny fundament leczenia PCOS. Redukcja masy ciała nawet o 5-10% może przynieść spektakularne efekty:
- Przywrócenie regularnych miesiączek
- Zmniejszenie poziomu androgenów nawet o 59%
- Zwiększenie płodności
- Poprawę stanu skóry
Wskazówka: Staraj się ćwiczyć 30-45 minut dziennie, przynajmniej 3 razy w tygodniu. Ogranicz cukry proste i przetworzoną żywność.
2. Leki regulujące cykl menstruacyjny
Tabletki antykoncepcyjne lub wstawka gestagenowa są często pierwszym wyborem w leczeniu zaburzeń miesiączkowania i objawów skórnych. Działają one poprzez:
- Regulację cyklu
- Zmniejszenie poziomu androgenów
- Zwiększenie poziomu SHBG (białka wiążącego hormony płciowe)
Pierwsze efekty biochemiczne pojawiają się po około 3 miesiącach, a kliniczne – po 6 miesiącach stosowania.
3. Leki poprawiające gospodarkę węglowodanową
Jeśli borykasz się z insulinoopornością, lekarz może zalecić:
Metforminę – poprawia wrażliwość na insulinę, reguluje cykle u około 50% kobiet i zmniejsza poziom androgenów
Agoniści GLP1 (np. liraglutyd, semaglutyd) – dla dorosłych pacjentek z PCOS i otyłością, pomagają redukować masę ciała i poprawiają stan metaboliczny
4. Leki stymulujące owulację
Jeśli planujesz ciążę, mogą być potrzebne leki stymulujące owulację, takie jak klomifen, letrozol lub gonadotropiny.
5. Leki przeciwandrogenne
W przypadku nasilonego hirsutyzmu lub trądziku, lekarz może zalecić leki przeciwandrogenne (np. finasteryd, octan cyproteronu, spironolakton). Uwaga: te leki nie mogą być stosowane w ciąży!
6. Suplementy
Jako uzupełnienie terapii, warto rozważyć:
Mio-inozytol (witamina B8) – poprawia wrażliwość na insulinę i reguluje aktywność hormonów
Kwasy omega-3 – mają działanie przeciwzapalne i wspomagają układ hormonalny
Probiotyki – najnowsze badania wskazują na związek między mikrobiotą jelitową a PCOS
PCOS a przyszłość
Nieleczony zespół policystycznych jajników może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych:
- Niepłodności
- Cukrzycy typu 2
- Chorób sercowo-naczyniowych
- Zwiększonego ryzyka raka endometrium
Dlatego tak ważna jest właściwa diagnoza i konsekwentne leczenie!
Podsumowanie
PCOS to przewlekłe schorzenie, które wymaga systematycznego podejścia i często współpracy z różnymi specjalistami. Pamiętaj jednak, że przy odpowiednim leczeniu możesz prowadzić zdrowe i pełne życie!
Masz objawy PCOS? Nie zwlekaj z wizytą u ginekologa lub endokrynologa. Wczesna diagnoza i leczenie to klucz do sukcesu!
O autorze
lek. med. Joanna Walczyk
Endokrynolog, ultrasonografista
Jestem lekarzem endokrynologiem, absolwentką Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu w Krakowie. Doświadczenie zawodowe zdobywałam w Oddziale Klinicznym Chorób Metabolicznych i Diabetologii, a następnie w Oddziale Endokrynologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
Od początku drogi zawodowej oprócz endokrynologii pasjonuję się ultrasonografią. Posiadam liczne certyfikaty w zakresie USG jamy brzusznej, USG tarczycy, biopsji tarczycy. Swoją wiedzą dzielę się pracując jako konsultant w Roztoczańskiej Szkole Ultrasonografii w Zamościu.
Stale poszerzam swoją wiedzę i umiejętności praktyczne poprzez uczestnictwo w konferencjach, szkoleniach i kursach o tematyce endokrynologicznej, diabetologicznej, ultrasonograficznej.
Jestem członkiem Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego oraz Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego. W Lanula Clinic konsultuję pacjentki z chorobami endokrynologicznymi oraz wykonuję USG tarczycy, USG jamy brzusznej.