Specjalizacja:
Dlaczego w ciąży tak łatwo się wzruszyć? Emocjonalna strona oczekiwania
„Oglądałam reklamę karmy dla psów i nagle zalałam się łzami.”
„Mąż przyniósł mi ulubiony jogurt, a ja rozpłakałam się ze wzruszenia.”
„Wczoraj płakałam, bo banan był za dojrzały…”
Jeśli jesteś w ciąży i rozpoznajesz się w tych sytuacjach, nie jesteś sama.
Zwiększona wrażliwość emocjonalna i łatwość wzruszania się to jeden z najczęstszych symptomów ciąży, o którym mówi się jednak stosunkowo niewiele. W tym artykule wyjaśniamy, dlaczego przyszłe mamy tak łatwo się wzruszają i jak sobie z tym radzić.
Biologiczne przyczyny zwiększonej wrażliwości emocjonalnej
Huśtawka hormonalna
Podczas ciąży organizm kobiety doświadcza największej rewolucji hormonalnej w życiu, porównywalnej jedynie z okresem dojrzewania. Ta burza hormonalna ma ogromny wpływ na procesy emocjonalne:
Estrogen i progesteron
Poziom tych dwóch kluczowych hormonów dramatycznie wzrasta podczas ciąży:
- Estrogen zwiększa się nawet stukrotnie w porównaniu do poziomu przed ciążą
- Progesteron rośnie dziesięciokrotnie
Oba te hormony mają bezpośredni wpływ na ośrodki mózgu odpowiedzialne za regulację emocji. Estrogen wpływa na produkcję serotoniny – „hormonu szczęścia”, a także na poziom neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastrój. Progesteron ma działanie uspokajające, ale jego wahania mogą powodować zmienność nastroju.
Oksytocyna
Znana jako „hormon miłości”, oksytocyna odgrywa kluczową rolę w budowaniu więzi emocjonalnych. W ciąży jej poziom stopniowo wzrasta, przygotowując kobietę do budowania silnej więzi z dzieckiem. Jednocześnie oksytocyna uwrażliwia na bodźce emocjonalne, szczególnie te związane z troską i opieką.
Kortyzol
Hormon stresu również zmienia swoją dynamikę w ciąży. Wyższy poziom kortyzolu może sprawiać, że kobieta jest bardziej reaktywna emocjonalnie i wrażliwsza na potencjalne zagrożenia, co z perspektywy ewolucyjnej miało chronić rozwijające się dziecko.
Zmiany w układzie nerwowym
Oprócz hormonów, sama struktura i funkcjonowanie mózgu przechodzi w ciąży fascynujące zmiany:
Przebudowa układu limbicznego
Układ limbiczny, odpowiedzialny za przetwarzanie emocji, zwiększa swoją aktywność w czasie ciąży. Szczególnie wzrasta aktywność ciała migdałowatego, które jest odpowiedzialne za przetwarzanie strachu i reakcji emocjonalnych.
Zmniejszona objętość istoty szarej
Badania z wykorzystaniem obrazowania mózgu wykazały, że w ciąży czasowo zmniejsza się objętość istoty szarej w obszarach odpowiedzialnych za przetwarzanie społeczne. Paradoksalnie, te zmiany mogą prowadzić do zwiększonej efektywności w rozpoznawaniu emocji innych osób i reagowania na nie.
Zmiany w sieci domyślnej mózgu
Sieć domyślna (default mode network) odpowiada za samoświadomość i empatię. W ciąży zachodzą w niej zmiany, które zwiększają zdolność kobiety do empatycznego reagowania i przewidywania potrzeb innych – ewolucyjna adaptacja przygotowująca do macierzyństwa.
Psychologiczne i ewolucyjne wyjaśnienia wzmożonej emocjonalności
Adaptacja ewolucyjna
Z perspektywy ewolucyjnej, zwiększona wrażliwość emocjonalna w ciąży ma głęboki sens adaptacyjny:
Ochrona przed zagrożeniami
Większa reaktywność emocjonalna sprawia, że kobieta w ciąży jest bardziej wyczulona na potencjalne zagrożenia, co zwiększa szanse na przetrwanie jej i dziecka. Silniejsza reakcja emocjonalna na negatywne bodźce może skłaniać do unikania ryzykownych sytuacji.
Przygotowanie do macierzyństwa
Łatwość wzruszania się, szczególnie w reakcji na treści związane z dziećmi, rodzicielstwem czy opieką, to sposób, w jaki mózg przygotowuje kobietę do intensywnej więzi emocjonalnej z dzieckiem. Ta zwiększona empatia będzie kluczowa dla odczytywania i reagowania na potrzeby noworodka.
Wzmacnianie więzi społecznych
Zwiększona ekspresja emocjonalna może również przyciągać większe wsparcie społeczne. Widoczna emocjonalność ciężarnej kobiety sygnalizuje jej otoczeniu potrzebę opieki i wsparcia, co z perspektywy ewolucyjnej zwiększało szanse na przetrwanie.
Psychologiczna transformacja
Ciąża to nie tylko fizyczna, ale i psychologiczna transformacja:
Tworzenie nowej tożsamości
Stawanie się matką to jedna z największych zmian tożsamości w życiu kobiety. Ten proces przebudowy psychicznej często wiąże się ze zwiększoną refleksyjnością i emocjonalnością.
Konfrontacja z nowymi obawami
Ciąża wprowadza w życie kobiety zupełnie nowe obawy – o zdrowie dziecka, poród, zdolność do bycia dobrą matką. Te nowe wyzwania emocjonalne często intensyfikują ogólną wrażliwość.
Zmiana priorytetów i wartości
Wiele kobiet w ciąży zauważa, że ich hierarchia wartości ulega zmianie. To przewartościowanie często wiąże się z głębszymi refleksjami i intensywniejszymi emocjami.
Wzruszenia w różnych trymestrach ciąży
Ciekawe jest to, że charakter i przyczyny wzruszeń mogą różnić się w zależności od etapu ciąży:
Pierwszy trymestr
W pierwszych trzech miesiącach wzruszenia często związane są z:
- Niepewnością i obawami o utrzymanie ciąży
- Zmęczeniem i fizycznym dyskomfortem, które obniżają próg reakcji emocjonalnej
- Gwałtownymi zmianami hormonalnymi, które są najbardziej dynamiczne właśnie w tym okresie
- Adaptacją do nowej sytuacji życiowej
Drugi trymestr
W środkowym okresie ciąży, gdy samopoczucie fizyczne zwykle się poprawia:
- Wzruszenia częściej związane są z budowaniem więzi z dzieckiem (pierwsze ruchy, USG 3D)
- Pojawiają się wzruszenia związane z przygotowaniami do porodu i rodzicielstwa
- Hormony nadal wpływają na emocjonalność, ale ich poziom jest bardziej stabilny
- Wzrasta refleksyjność związana z przyszłą rolą matki
Trzeci trymestr
W ostatnich miesiącach przed porodem:
- Wzruszenia związane są z bliskością spotkania z dzieckiem
- Nasilają się obawy o poród i zdrowie dziecka
- Fizyczny dyskomfort może ponownie obniżać próg reakcji emocjonalnej
- Hormony przygotowujące do porodu (szczególnie oksytocyna) dodatkowo uwrażliwiają emocjonalnie
Jak radzić sobie ze zwiększoną emocjonalnością w ciąży?
Zwiększona wrażliwość emocjonalna, choć jest naturalnym zjawiskiem, może być czasem trudna do zarządzania. Oto kilka praktycznych wskazówek:
Akceptacja i normalizacja
Najważniejszym pierwszym krokiem jest zrozumienie, że łatwość wzruszania się w ciąży jest całkowicie normalna i nie oznacza słabości czy utraty kontroli:
- Powtarzaj sobie: „To normalne, że jestem teraz bardziej wrażliwa”
- Pamiętaj, że te reakcje mają biologiczne i ewolucyjne uzasadnienie
- Dziel się swoimi doświadczeniami z innymi kobietami w ciąży – usłyszysz podobne historie
Komunikacja z bliskimi
Wyjaśnienie najbliższym, przez co przechodzisz, może pomóc im lepiej zrozumieć i wspierać Cię:
- Poinformuj partnera, rodzinę i bliskich przyjaciół o swojej zwiększonej wrażliwości
- Wyjaśnij, że Twoje reakcje emocjonalne mogą być intensywniejsze niż zwykle
- Powiedz im, jakiego wsparcia potrzebujesz, gdy pojawia się silne wzruszenie
Techniki samoregulacji emocjonalnej
Gdy czujesz, że emocje są zbyt intensywne, możesz skorzystać z kilku prostych technik:
- Głębokie oddychanie – kilka powolnych, głębokich oddechów może pomóc uspokoić układ nerwowy
- Uważność – koncentracja na chwili obecnej i fizycznych doznaniach może zmniejszyć intensywność reakcji emocjonalnej
- Nazywanie emocji – samo nazwanie tego, co czujesz („Jestem teraz wzruszona”, „Czuję smutek”) może pomóc regulować intensywność emocji
Świadome zarządzanie bodźcami
Jeśli czujesz, że Twoja wrażliwość jest przytłaczająca, możesz świadomie zarządzać bodźcami, na które się narażasz:
- Ogranicz oglądanie wzruszających filmów czy czytanie emocjonalnych książek, jeśli czujesz, że to zbyt intensywne
- Unikaj trudnych emocjonalnie sytuacji w momentach, gdy czujesz się szczególnie wrażliwa
- Stwórz sobie „zasób pozytywnych wzruszeń” – treści, które wywołują przyjemne wzruszenie i mogą być antidotum na trudniejsze emocje
Dziennik emocji ciążowych
Prowadzenie dziennika może pomóc:
- Zapisuj sytuacje, które wywołują silne wzruszenie
- Notuj, jak się z tym czujesz i jak sobie radzisz
- Z czasem możesz zauważyć wzorce i lepiej przewidywać swoje reakcje
- Taki dziennik może stać się piękną pamiątką emocjonalnej podróży przez ciążę
Kiedy wzmożona emocjonalność powinna nas zaniepokoić?
Choć zwiększona wrażliwość emocjonalna jest normalnym elementem ciąży, istnieją sytuacje, gdy warto skonsultować się ze specjalistą:
Objawy depresji prenatalnej
Należy zwrócić uwagę, gdy silne emocje przybierają charakter:
- Długotrwałego przygnębienia (utrzymującego się większość dnia przez co najmniej dwa tygodnie)
- Utraty zainteresowania czynnościami, które wcześniej sprawiały przyjemność
- Poczucia beznadziei lub bezradności
- Myśli o skrzywdzeniu siebie
Objawy lęku prenatalnego
Niepokojące może być również:
- Ciągłe, trudne do kontrolowania zamartwianie się
- Napady paniki
- Dokuczliwe obawy o zdrowie dziecka, które zakłócają codzienne funkcjonowanie
- Objawy fizyczne lęku (kołatanie serca, duszność, zawroty głowy)
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli czujesz, że Twoja emocjonalność wykracza poza normalne reakcje ciążowe:
- Porozmawiaj ze swoim lekarzem prowadzącym ciążę lub położną
- Rozważ konsultację z psychologiem perinatalnym (specjalizującym się w zdrowiu psychicznym w okresie okołoporodowym)
- Sprawdź lokalne grupy wsparcia dla kobiet w ciąży
Partnerzy i bliscy - jak wspierać emocjonalną kobietę w ciąży?
Dla partnera/rki i bliskich osób, emocjonalność kobiety w ciąży może być czasem trudna do zrozumienia. Oto kilka wskazówek:
Praktyczne wsparcie
- Słuchaj bez osądzania – pozwól kobiecie wyrażać emocje bez bagatelizowania czy nadmiernego analizowania
- Nie próbuj „naprawiać” – często samo wysłuchanie i obecność są ważniejsze niż rady
- Bądź cierpliwy – pamiętaj, że zwiększona emocjonalność ma biologiczne podłoże i nie jest wyborem
- Pytaj o potrzeby – każda kobieta może potrzebować innego rodzaju wsparcia w momentach wzruszenia
Co mówić?
Pomocne mogą być komunikaty typu:
- „To zupełnie normalne, że teraz więcej rzeczy Cię wzrusza.”
- „Jestem tu dla Ciebie, możesz wyrażać swoje emocje swobodnie.”
- „Co mogę zrobić, żeby Ci pomóc w tej chwili?”
- „Twoje emocje są ważne i mają sens.”
Czego unikać?
Unikaj komunikatów typu:
- „Nie przesadzaj, to tylko reklama/film/piosenka.”
- „Znowu płaczesz? Opanuj się.”
- „To tylko hormony, nie bierz tego tak poważnie.”
- „Ja też się czasem wzruszam i nie robię z tego problemu.”
Podsumowanie
Zwiększona wrażliwość emocjonalna i łatwość wzruszania się to naturalne i powszechne doświadczenie w ciąży. Ma ono głębokie biologiczne i ewolucyjne uzasadnienie, związane zarówno z olbrzymimi zmianami hormonalnymi, jak i z przygotowaniem do roli matki.
Zamiast walczyć z tą wrażliwością, warto ją zaakceptować jako część pięknej, choć intensywnej podróży, jaką jest ciąża. Z odpowiednim wsparciem i zrozumieniem, te emocjonalne doświadczenia mogą stać się cennym elementem kształtowania więzi z dzieckiem i przygotowania do macierzyństwa.
Pamiętaj, że łatwość wzruszenia się to nie słabość – to przejaw głębokiej, biologicznej mądrości Twojego ciała, które przygotowuje Cię do jednej z najważniejszych ról w życiu.
O autorze
mgr Matylda Sankiewicz
Psycholog
Jestem absolwentką psychologii na Uniwersytecie SWPS w Sopocie oraz psychoterapeutką w trakcie szkolenia w Instytucie Gestalt. Zdobywałam doświadczenie zawodowe w Wojewódzkim Szpitalu Psychiatrycznym im. Prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku. Posiadam uprawnienia trenera umiejętności społecznych, poprzez ukończenie szkolenia TUS w Poznaniu. Obecnie pracuje z Pacjentami na Oddziale Kardiologicznym z Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego w Szpitalu św. Jana Pawła II w Krakowie pod kierownictwem prof. dr hab. med. Jacka Legutko. Zajmuje się oceną i interwencją w zakresie funkcjonowania psychicznego Pacjentów, którzy przeżywają kryzys związany z chorobą. Wykonuje zawód, który nie jest tylko moją pracą, ale również pasją.
Pomagam również Pacjentom oraz ich rodzinom z trudnościami w kontaktach społecznych, rodzinnych oraz wspomagam ich rozwój osobisty w Stowarzyszeniu w Dobrą Stronę.
Moje dotychczasowe doświadczenia z Pacjentkami zmagającymi się z trudnościami ginekologicznymi dają mi świadectwo tego, jak niezwykle ważne wydaje się być stworzenie miejsca, w którym kobiety mogą otrzymać profesjonalne, interdyscyplinarne wsparcie. Moim marzeniem było rozpoczęcie pracy z kobietami, których trudności są mi bliskie, Lanula Clinic otworzyła przede mną taką możliwość. Fascynuje mnie praca z ciałem, joga oraz taniec spontaniczny. Jestem instruktorką kitesurfingu i miłośniczką surfingu.
