Aktualności:
Badania prenatalne – kompleksowy przewodnik dla przyszłych mam
Dlaczego badania prenatalne są ważne?
Badania prenatalne to nieodłączny element opieki medycznej w czasie ciąży. Ich głównym celem jest monitorowanie rozwoju dziecka oraz wczesne wykrywanie ewentualnych nieprawidłowości. W Lanula Clinic wierzymy, że dobrze poinformowana mama to spokojna mama, dlatego przygotowaliśmy dla Ciebie kompleksowy przewodnik po badaniach prenatalnych.
Regularne badania ultrasonograficzne płodu pozwalają:
- Monitorować prawidłowy rozwój dziecka
- Wcześnie wykrywać ewentualne nieprawidłowości
- Określić dokładny czas trwania ciąży
- Zmniejszyć ryzyko powikłań okołoporodowych
- Dać przyszłym rodzicom spokój i pewność
Badania w pierwszym trymestrze ciąży
Pierwszy trymestr ciąży to czas kluczowych badań, które pozwalają ocenić początkowy rozwój dziecka i zidentyfikować ewentualne czynniki ryzyka.
USG 5-10 tydzień ciąży
(rekomendowany czas 6 -7 tydzień ciąży)
To pierwsze badanie ultrasonograficzne wykonywane w ciąży. Podczas tego USG lekarz:
- Potwierdza obecność ciąży i określa jej lokalizację (maciczna, pozamaciczna)
- Określa położenie pęcherzyka ciążowego w macicy
- Określa ilość i wielkość płodów
- Ocenia kosmówkowość oraz owodniowość ciąży (jakość i lokalizację przyszłego łożyska/ łożysk przy ciąży wielopłodowej)
USG 11-14 tydzień ciąży
To jedno z dwóch najważniejszych badań USG w ciąży, które:
- Określa pomiar długości ciemieniowo-siedzeniowej (CRL)
- Ocenia przezierność karkową (NT)
- Sprawdza obecność kości nosowej
- Ocenia przepływ w przewodzie żylnym i na zastawce trójdzielnej
- Ocenia anatomię płodu w zakresie możliwym na tym etapie ciąży
- Ocenia ryzyko rozwoju stanu przedrzucawkowego w późniejszym etapie ciąży oraz ryzyka wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu
- Określa dokładny wiek ciąży i przewidywany termin porodu oraz jego zgodność z datą zatrzymania miesiączki
Oznaczenie stężenia białka PAPP-A i wolnej podjednostki BetaHCG (oraz coraz częściej PLGF – czynnik wzrostu łożyska)
To badania biochemiczne, które w połączeniu z markerami ultrasonograficznymi pomagają oszacować ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau oraz ryzyko rozwoju stanu przedrzucawkowego w późniejszym etapie ciąży oraz ryzyka wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu. Test obejmuje oznaczenie poziomu dwóch białek w krwi matki: PAPP-A (ciążowe białko osoczowe A) oraz wolnej podjednostki beta-hCG (plus ewentulalnie PLGF). Krew pobierana jest między 10 a 13+6 tyg ciąży, najczęściej w okolicy terminu badania USG. Określenie ryzyka ww schorzeń umożliwia wdrożenie działań profilaktycznych, np. suplementacji kwasem acetylosalicylowym.
Kto powinien wykonywać badanie?
Badanie USG I trymestru powinno być wykonywane przez lekarza posiadającego odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie, najlepiej z certyfikatem FMF (Fetal Medicine Foundation). Tylko wtedy mamy pewność, że analiza zostanie przeprowadzona według aktualnych standardów międzynarodowych.
NIPT (Non-Invasive Prenatal Testing)
To nieinwazyjny test prenatalny, który analizuje DNA płodu obecne w krwi matki. Test NIPT można wykonać już od 10. tygodnia ciąży i pozwala on na wykrycie z bardzo wysoką dokładnością najczęstszych trisomii 21, 18 i 13 (zespół Downa, Edwardsa, Patau). W niektórych przypadkach test może również określić płeć dziecka, ryzyko aneuploidii chromosomów płciowych (np. z. Kinefeltera; monosomia chromosomu X); chorób monogenowych ( np. mukowiscydoza; dystrofia mięśniowa Duschenne’a), czy triploidii.
Badania w drugim trymestrze ciąży
Drugi trymestr to czas, kiedy dziecko intensywnie rośnie i można dokładniej ocenić jego anatomię.
USG 18-22 tydzień ciąży (USG połówkowe)
Jest to najdokładniejsze badanie obrazowe w ciąży.
Co ocenia lekarz podczas USG połówkowego?
- Anatomia płodu – analiza krok po kroku
Podczas badania lekarz dokładnie przygląda się budowie ciała dziecka: sprawdza głowę, twarz, kręgosłup, kończyny, klatkę piersiową i brzuch. Dzięki wysokiej rozdzielczości aparaturze USG możliwe jest wykrycie nawet drobnych nieprawidłowości anatomicznych, takich jak rozszczepy, nieprawidłowości kostne czy zmiany w obrębie narządów wewnętrznych.
- Ocena budowy i funkcji serca
Serce płodu stanowi jeden z najważniejszych punktów oceny – badanie obejmuje analizę czterech jam serca, przegrody, połączeń dużych naczyń (aorty i pnia płucnego), a także ocenę rytmu serca. To właśnie na tym etapie można wykryć większość istotnych wad wrodzonych serca.
- Mózg i układ nerwowy
Lekarz ocenia struktury mózgowia – m.in. komory boczne, przezierność ciemieniową (CSP), móżdżek, zbiornik wielki oraz ciągłość kręgosłupa. Dzięki temu możliwe jest wczesne wykrycie wad takich jak wodogłowie, przepuklina oponowo-rdzeniowa czy bezmózgowie.
- Narządy wewnętrzne
W USG połówkowym oceniany jest rozwój płuc, żołądka, pęcherza moczowego, nerek oraz jelit. Lekarz analizuje ich wielkość, położenie i echogeniczność – cechy, które mogą świadczyć o ewentualnych zaburzeniach rozwojowych lub genetycznych.
- Parametry wzrastania płodu
Na podstawie kilku pomiarów biometrycznych, takich jak:
- obwód głowy (HC), wymiar dwuciemieniowy (BPD)
- obwód brzucha (AC),
- długość kości udowej (FL),
- długość kości ramiennej (HL),
można oszacować wiek ciążowy, sprawdzić tempo wzrastania oraz przewidywaną masę płodu. To ważne w ocenie, czy dziecko rozwija się zgodnie z normami.
- Płyn owodniowy
Zbyt mała (małowodzie) lub zbyt duża (wielowodzie) ilość płynu owodniowego może wskazywać na zaburzenia funkcji łożyska, układu moczowego lub pokarmowego dziecka, dlatego jego ocena jest nieodłączną częścią badania.
- Położenie łożyska
Sprawdzana jest lokalizacja łożyska względem szyjki macicy (czy nie dochodzi do łożyska przodującego) oraz jego struktura. Istotne jest także wykluczenie cech przedwczesnego oddzielania się łożyska.
- Długość szyjki macicy
Określa ryzyko porodu przedwczesnego ( przed ukończeniem 37 tc)
- Płeć dziecka
Na życzenie rodziców i przy odpowiednim ułożeniu płodu możliwe jest określenie płci dziecka z dużym prawdopodobieństwem.
- Obraz 3D/4D – wyjątkowa pamiątka
Jeśli warunki techniczne na to pozwalają, można wykonać zdjęcie 3D twarzy lub całej sylwetki dziecka, a także nagranie w technologii 4D, co często stanowi wzruszający moment dla rodziców i piękną pamiątkę.
Kto powinien wykonywać badanie?
Badanie USG połówkowe powinno być wykonywane przez lekarza posiadającego odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie, najlepiej z certyfikatem FMF (Fetal Medicine Foundation). Tylko wtedy mamy pewność, że analiza zostanie przeprowadzona według aktualnych standardów międzynarodowych.
UWAGA: USG połówkowe to nie tylko „spojrzenie na dziecko” – to wnikliwa ocena jego zdrowia i rozwoju, stanowiąca ważny element wczesnej diagnostyki wad wrodzonych. Właściwie wykonane badanie zwiększa szanse na wczesne rozpoznanie potencjalnych problemów i zaplanowanie dalszego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego.
ECHO serca płodu
Jest to specjalistyczne badanie ultrasonograficzne, które umożliwia szczegółową ocenę budowy i funkcji serca dziecka. Wskazania do badania echokardiograficznego płodu:
1. Nieprawidłowości w badaniach USG
- podejrzenie wady serca podczas USG połówkowego,
- nieprawidłowy obraz czterech jam serca,
- odchylenia w przepływach dopplerowskich (np. w przewodzie żylnym).
2. Nieprawidłowości w testach prenatalnych
- podwyższone ryzyko aberracji chromosomowych (np. trisomia 21, 18, 13),
- niska przezierność karkowa (NT) w I trymestrze,
- nieprawidłowy profil biochemiczny (PAPP-A, beta-hCG).
3. Czynniki ryzyka u matki
- cukrzyca typu 1 lub 2 (nawet jeśli dobrze kontrolowana),
- nadciśnienie tętnicze,
- choroby autoimmunologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy, zespół antyfosfolipidowy),
- obecność przeciwciał SSA/Ro i SSB/La – zwiększających ryzyko bloku przedsionkowo-komorowego płodu.
4. Obciążony wywiad rodzinny
- wady serca w poprzednich ciążach,
- choroby serca w rodzinie (szczególnie u rodzeństwa dziecka lub rodziców).
5. Ciąża mnoga i inne sytuacje zwiększonego ryzyka.
Echokardiografia płodowa to jedno z najważniejszych narzędzi diagnostycznych w opiece nad ciążą wysokiego ryzyka. Umożliwia wczesne wykrycie i klasyfikację wad serca u dziecka, a tym samym – zaplanowanie najlepszego możliwego scenariusza postępowania i opieki okołoporodowej.
Jeśli lekarz prowadzący ciążę rekomenduje wykonanie ECHO serca płodu – nie warto zwlekać. To badanie, które może mieć realny wpływ na zdrowie i życie Twojego dziecka.
Badania w trzecim trymestrze ciąży
USG 30-32 tydzień ciąży
W trzecim trymestrze ciąży badania koncentrują się głównie na monitorowaniu wzrastania płodu i przygotowaniu do porodu.
Po co wykonuje się USG w III trymestrze?
Podczas gdy badanie w I trymestrze ma charakter głównie przesiewowy, a tzw. „połówkowe” USG w II trymestrze pozwala na szczegółową ocenę anatomii dziecka, badanie w III trymestrze skupia się przede wszystkim na:
- ocenie rozwoju dziecka,
- sprawdzeniu funkcji łożyska,
- ocenie dobrostanu płodu,
- przygotowaniu do porodu – również pod kątem jego przebiegu i ewentualnych ryzyk.
Co sprawdza lekarz podczas USG w 30.–32. tygodniu ciąży?
Wzrost i szacunkowa masa płodu
Lekarz wykonuje szczegółowe pomiary biometryczne, takie jak:
- obwód głowy (HC), i wymiar dwuciemieniowy (BPD)
- obwód brzucha (AC),
- długość kości udowej (FL).
Na ich podstawie oceniane jest, czy dziecko rośnie prawidłowo i proporcjonalnie. Obliczana jest też szacunkowa masa płodu (EFW – estimated fetal weight). W przypadku stwierdzenia zbyt małego lub zbyt dużego płodu podejmowane są decyzje o dalszym postępowaniu i ewentualnym monitorowaniu.
Położenie płodu
Bardzo istotnym elementem badania jest sprawdzenie położenia dziecka – czy znajduje się ono w pozycji główkowej (najkorzystniejszej do porodu drogami natury), miednicowej (pośladkowej), czy może poprzecznej. W przypadku nieprawidłowego położenia w tym okresie lekarz może zalecić ćwiczenia lub – w razie potrzeby – zaplanować cięcie cesarskie.
Położenie i stan łożyska
Sprawdzana jest lokalizacja łożyska oraz jego dojrzewanie według skali Grannuma (od I do III stopnia). Ocenia się, czy nie dochodzi do przedwczesnego oddzielania się łożyska ani czy nie przemieszcza się ono w stronę ujścia szyjki macicy (łożysko przodujące).
Ilość płynu owodniowego
Oceniana jest objętość płynu owodniowego za pomocą wskaźnika AFI (amniotic fluid index). Zarówno małowodzie, jak i wielowodzie mogą sugerować powikłania – np. niewydolność łożyska, zaburzenia funkcjonowania nerek lub przewodu pokarmowego dziecka.
Przepływy krwi – doppler
To jeden z najważniejszych aspektów badania III trymestru. Dzięki zastosowaniu techniki Dopplera lekarz ocenia przepływy w:
- tętnicy pępowinowej (UA),
- tętnicy środkowej mózgu płodu (MCA),
- przewodzie żylnym (DV – ductus venosus),
- czasami także w tętnicach macicznych.
Zaburzenia w przepływach mogą świadczyć o niewydolności łożyska, niedotlenieniu płodu lub asymetrycznym wzrastaniu dziecka. To kluczowe informacje dla podjęcia decyzji o ewentualnym wcześniejszym zakończeniu ciąży.
Dlaczego to badanie jest tak ważne?
W III trymestrze mogą ujawnić się zaburzenia, które wcześniej nie były widoczne – np. spowolnienie tempa wzrastania dziecka (tzw. IUGR), nieprawidłowe położenie płodu, czy niewydolność łożyska. Wczesne wykrycie takich zmian pozwala:
- zaplanować odpowiednie postępowanie medyczne,
- ustalić częstotliwość kolejnych kontroli,
- określić najlepszy sposób rozwiązania ciąży (poród siłami natury vs. cesarskie cięcie),
- zadbać o bezpieczeństwo zarówno mamy, jak i dziecka.
Czy warto wykonać więcej niż jedno badanie w III trymestrze?
W przypadku ciąż powikłanych (np. cukrzyca ciążowa, nadciśnienie, cholestaza, wcześniejsze porody przedwczesne, ciąże bliźniacze, obciążony wywiad położniczy) lekarz może zlecić częstsze badania ultrasonograficzne – nawet co 2–3 tygodnie. Dzięki temu możliwe jest stałe monitorowanie stanu dziecka i odpowiednie reagowanie na wszelkie niepokojące zmiany.
USG w trzecim trymestrze ciąży to nie tylko rutynowe badanie – to strategiczny element końcowego etapu opieki nad ciężarną. Pozwala odpowiednio zaplanować poród, ocenić dobrostan płodu i – w razie potrzeby – wdrożyć działania ratujące zdrowie i życie dziecka. Dlatego warto wykonać je w sprawdzonej placówce, pod opieką specjalistów z doświadczeniem w diagnostyce prenatalnej.
Badania inwazyjne
W niektórych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie badań inwazyjnych, które pozwalają na bezpośrednie pobranie materiału genetycznego płodu.
Amniopunkcja
Zabieg polega na pobraniu próbki płynu owodniowego przez wprowadzenie cienkiej igły przez powłoki brzuszne. Wykonuje się go zwykle między 15. a 18. tygodniem ciąży.
Biopsja kosmówki (CVS)
Jest to pobranie fragmentu łożyska (kosmówki) do badań genetycznych. Zabieg wykonuje się między 11. a 13. tygodniem ciąży.
Kordocenteza
Polega na pobraniu krwi płodu bezpośrednio z naczyń pępowinowych. Jest to badanie wykonywane rzadko, zwykle po 18. tygodniu ciąży.
Jak przygotować się do badań prenatalnych w Lanula Clinic?
W Lanula Clinic dbamy o komfort i bezpieczeństwo naszych pacjentek. Oto kilka wskazówek, jak przygotować się do badań prenatalnych:
- Przed badaniem USG najlepiej wybrać się na krótki spacer – to wpływa na prawidłowe ułożenie płodu w czasie badania.
- Zarezerwować większą ilość czasu niż przewiduje badanie – czasami gdy ułożenie dziecka jest niekorzystne badanie może się przedłużyć.
- Nie trzeba być na czczo – oznaczenie białek łożyskowych do badania prenatalnego pierwszego trymestru (PAPP-A, wolna podjednostka BetaHCG, PLGF) nie są zależne od spożycia posiłku czy pory dnia.
- Przynieś ze sobą całą dokumentację medyczną związaną z ciążą
- Przygotuj listę pytań, które chcesz zadać lekarzowi
- Przed wizytą rozważ, czy chcesz, aby osoba towarzysząca była obecna podczas badania
W Lanula Clinic oferujemy kompleksową opiekę w czasie ciąży, łącząc najnowocześniejsze technologie diagnostyczne z indywidualnym podejściem do każdej pacjentki. Zapraszamy do kontaktu i umówienia wizyty.
O autorze
lek. med. Dorota Babczyk
Ginekolog-położnik
Jestem ginekologiem – położnikiem, absolwentką na Wydziale Lekarskim Collegium Medium Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Specjalizację w zakresie położnictwa i ginekologii uzyskałam pracując w Klinice Położnictwa i Perinatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
W centrum mojego zainteresowania jest kobieta w okresie swoich największych wyzwań – gdy rozpoczyna życie we dwoje, gdy chce powiększyć rodzinę, oraz kiedy po prostu chce zadbać o siebie i swoje ciało.
W Lanula Clinic współpracuje z kobietami w ciąży fizjologicznej i powikłanej, wykonuję szczegółową diagnostyką ultrasonograficzną płodu i narządu rodnego. Ponadto zajmuję się także problemami ginekologicznymi kobiet wraz z poradnictwem antykoncepcyjnym.
Zawodowo nieustannie dążę do podnoszenia swoich kwalifikacji przez udział w szkoleniach i konferencjach a także działalność naukową. Posiadam członkostwo Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Posiadam certyfikat wykonywania badań prenatalnych PTGiP i Fetal Medicine Foundation (FMF).
