Specjalizacja:
5 produktów do ograniczenia w ciąży – i dlaczego?
Okres ciąży to wyjątkowy czas, w którym przyszła mama powinna szczególnie dbać o zdrowie swoje i rozwijającego się dziecka. Dieta odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju płodu. Niektóre produkty, które w normalnych okolicznościach są zdrowe i wartościowe, w czasie ciąży mogą stwarzać potencjalne ryzyko dla matki i dziecka. Poznaj 5 produktów, które warto ograniczyć lub całkowicie wyeliminować z jadłospisu podczas ciąży, oraz powody, dla których należy zachować wobec nich ostrożność.
1. Wątróbka i produkty z wysoką zawartością witaminy A
Wątróbka jest bardzo bogatym źródłem wielu cennych składników odżywczych, w tym żelaza, białka i witamin z grupy B. Mimo tych zalet, jest produktem, który kobiety w ciąży powinny ograniczyć lub wyeliminować z diety.
Dlaczego należy ograniczyć:
- Wątróbka zawiera niezwykle wysokie stężenie witaminy A w postaci retinolu (może zawierać nawet do 22000 mcg w 100 g produktu)
- Nadmiar witaminy A (powyżej 3000 mcg dziennie) może działać teratogennie, czyli zwiększa ryzyko wad rozwojowych płodu
- Nadmierne spożycie witaminy A może prowadzić do:
- Wad wrodzonych
- Uszkodzeń układu nerwowego
- Poronienia
- Przedwczesnego porodu
Bezpieczne alternatywy:
Większość produktów spożywczych (warzywa, owoce, orzechy, oleje roślinne) zawiera witaminę A w ilościach niezbędnych do pokrycia zapotrzebowania w ciąży, nie stwarzając ryzyka przedawkowania.
2. Surowe i niedogotowane produkty pochodzenia zwierzęcego
Surowe lub niedogotowane mięso, ryby i owoce morza są potencjalnym źródłem groźnych patogenów, które mogą stanowić zagrożenie dla kobiet w ciąży i rozwijającego się płodu.
Dlaczego należy ograniczyć:
- Ryzyko zakażenia niebezpiecznymi patogenami:
- Listeria monocytogenes – bakteria wywołująca listeriozę, która może prowadzić do poronienia, porodu martwego płodu lub wrodzonej listeriozy u noworodka
- Toxoplasma gondii – pasożyt wywołujący toksoplazmozę, która może powodować poważne wady rozwojowe lub uszkodzenia narządu wzroku u płodu
- Salmonella – bakteria powodująca zatrucia pokarmowe, które mogą prowadzić do odwodnienia i przedwczesnego porodu
Produkty wysokiego ryzyka:
- Tatar, carpaccio, krwiste steki
- Surowe wędliny (np. szynka parmeńska, salami)
- Sushi, surowe owoce morza (np. ostrygi)
- Produkty wędzone na zimno
- Surowe jaja i potrawy je zawierające (np. domowy majonez, tiramisu, lody domowej produkcji)
Bezpieczne alternatywy:
Te same produkty po odpowiedniej obróbce termicznej (minimum 2 minuty w temperaturze 75°C wewnątrz produktu).
3. Sery pleśniowe i niepasteryzowane produkty mleczne
Miękkie sery pleśniowe oraz produkty z niepasteryzowanego mleka mogą stanowić zagrożenie dla kobiet w ciąży ze względu na ryzyko skażenia bakteriami.
Dlaczego należy ograniczyć:
- Ryzyko zakażenia bakterią Listeria monocytogenes, która w przeciwieństwie do wielu innych patogenów może namnażać się nawet w temperaturze lodówki
- Bakteria ta przechodzi przez łożysko i może powodować:
- Poronienie
- Poród przedwczesny
- Wrodzoną listeriozę u noworodka
Produkty wysokiego ryzyka:
- Sery pleśniowe: Brie, Camembert, Roquefort, Gorgonzola
- Sery z niepasteryzowanego mleka: niektóre rodzaje sera feta, oscypek, bundz
- Niepasteryzowane mleko i produkty z niego wykonane
Bezpieczne alternatywy:
Twarde sery (np. cheddar, gouda), sery z mleka pasteryzowanego, jogurty i kefiry z mleka pasteryzowanego.
4. Produkty z wysoką zawartością kofeiny
Kofeina to substancja, której spożycie w ciąży powinno być ściśle kontrolowane i ograniczone.
Dlaczego należy ograniczyć:
- Kofeina przechodzi przez łożysko do organizmu dziecka
- Rozwijający się płód nie ma enzymów potrzebnych do metabolizowania kofeiny
- Nadmierne spożycie kofeiny w ciąży może prowadzić do:
- Niższej masy urodzeniowej dziecka
- Ryzyka poronienia
- Przedwczesnego porodu
- Zaburzeń snu i niepokoju u płodu
Produkty wysokiego ryzyka:
- Kawa (zwłaszcza espresso i inne mocne odmiany)
- Mocna herbata (zwłaszcza czarna)
- Napoje energetyczne
- Napoje typu cola
- Czekolada (zwłaszcza gorzka)
- Niektóre leki i suplementy zawierające kofeinę
Bezpieczne ilości:
Eksperci zalecają ograniczenie spożycia kofeiny do 200-300 mg dziennie (około 2 filiżanki kawy).
Bezpieczne alternatywy:
Kawa bezkofeinowa, herbaty ziołowe (z wyjątkiem niektórych ziół przeciwwskazanych w ciąży), woda, naturalne soki.
5. Duże ryby drapieżne i długożyjące
Niektóre gatunki ryb, mimo że są bogate w cenne kwasy omega-3, powinny być ograniczone w diecie kobiet ciężarnych ze względu na potencjalnie wysoką zawartość rtęci i innych zanieczyszczeń.
Dlaczego należy ograniczyć:
- Ryby drapieżne i długożyjące kumulują w swoich tkankach metale ciężkie, szczególnie rtęć
- Rtęć może przenikać przez łożysko i barierę krew-mózg płodu
- Ekspozycja na rtęć w okresie płodowym może prowadzić do:
- Uszkodzeń układu nerwowego płodu
- Opóźnień w rozwoju psychomotorycznym
- Zaburzeń funkcji poznawczych
Ryby wysokiego ryzyka:
- Tuńczyk (zwłaszcza wielki)
- Miecznik
- Rekin
- Marlin
- Gardłosz atlantycki (king mackerel)
- Łosoś, troć, śledź i szproty z Morza Bałtyckiego (ze względu na wysoką zawartość dioksyn i PCB)
Bezpieczne alternatywy:
Małe ryby morskie, ryby hodowlane, ryby z czystych wód, takie jak: sardynki, anchois, pstrąg, dorsz, mintaj, makrela atlantycka.
Podsumowanie
Ciąża to czas, gdy kobieta powinna szczególnie dbać o jakość spożywanej żywności. Ograniczenie lub wyeliminowanie powyższych produktów może pomóc w zmniejszeniu ryzyka powikłań i zapewnić zdrowy rozwój dziecka. Pamiętaj jednak, że dieta powinna być zróżnicowana i dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych. W przypadku wątpliwości dotyczących diety w ciąży zawsze warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym lub dietetykiem specjalizującym się w żywieniu kobiet ciężarnych.
Najważniejszym aspektem diety w ciąży jest jej zbilansowanie i dostarczanie wszystkich niezbędnych składników odżywczych w odpowiednich ilościach, przy jednoczesnym unikaniu produktów mogących stanowić potencjalne zagrożenie. Pamiętaj, że żaden pojedynczy produkt nie jest niezbędny – zawsze można znaleźć bezpieczne alternatywy dostarczające podobnych wartości odżywczych.
O autorze
mgr Ewelina Cichocka-Mroczek
Dietetyk
Jestem dietetykiem, absolwentką Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego (kierunek Dietetyka). Tuż po studiach związałam się zawodowo z Uniwersyteckim Szpitalem Dziecięcym w
Krakowie, gdzie przez ponad dwa lata w Oddziale Pediatrii i Gastroenterologii prowadziłam
dietoterapię i współuczestniczyłam w prowadzeniu leczenia żywieniowego dzieci chorujących na różne jednostki chorobowe. Odbyłam także tam kurs leczenia żywieniowego dojelitowego i pozajelitowego oraz uzyskałam tytuł eksperta Modulife (diety prowadzonej u pacjentów chorujących na chorobę Leśniowskiego-Crohna).
Od października 2023 roku współpracuję z Uniwersytetem Jagiellońskim gdzie prowadzę ćwiczenia z zakresu dietetyki dla studentów dietetyki i medycyny. Poza dietetyką
pediatryczną przez cały czas prowadziłam i prowadzę interwencje żywieniowe u osób
dorosłych. Szczególnie interesują mnie schorzenia z zakresu endokrynologii, gastroenterologii, dermatologii oraz choroby o podłożu emocjonalnym, m.in.:
insulinooporność, PCOS, trądzik, choroby zapalne jelit, zespół jelita drażliwego oraz zaburzenia odżywiania.
W Lanula Clinic jestem entuzjastką szerokiego spojrzenia na problem, pacjenta traktuję indywidualnie i kompleksowo a nie jak ,,kolejny przypadek kliniczny”. Zależy mi na trwałej więzi na poziomie pacjent-dietetyk oraz komforcie pacjentów stąd też ogromną uwagę zwracam na ich samopoczucie uwzględniając zarówno aspekty fizyczne jak i psychiczne podczas prowadzenia dietoterapii. Nie uznaję podejścia ,,taka Pani/Pana uroda” i zawsze dążę do znalezienia przyczyny problemu. Pracuję bazując na doniesieniach naukowych, nie trendach dotyczących diet.
Prywatnie jestem pasjonatką nauki języków, podróży, poznawania nowych miejsc, smaków i kultur.
